דניאל2

1 אוּן אין 2טן שָנָה פוּן מלכות נבוּכַדנצַר האָבּן זיך נבוכַדנֶצַרן חלם חלוֹמות, אוּן זייַן רוּחַ איז געווען התפעם [פעם], אוּן זייַן שֵנָה איז אים נהיתה [היה]. 2 האָט המלך אמר קרא די חַרטום, אוּן די אשף, אוּן די כשף, אוּן די כַּשדים, כדי זיי זאָלן נגד המלך זייַנע חלוֹמות; אוּן זיי זייַנען בוא אוּן האָבּן זיך עמד פאַרן המלך. 3 האָט המלך צו זיי אמר: מיר האָט זיך חלם אַ חלום, אוּן מייַן רוּחַ איז פעם, צו ידע דעם חלום. 4 האָבּן די כַּשדים דבר צו המלך אין אַראַמיש: צו עלמין חיא, מלך! אמר דעם חלום צו דייַנע עבדים, אוּן מיר וועלן חוה דעם פשר [פיתרון חלוֹמות]. 5 האָט זיך ענה המלך אוּן האָט אמר צו די כַּשדים: די מלה איז בּייַ מיר אזדא: אויבּ איר מאכט מיך נישט ידע דעם חלום אוּן זייַן פשר [פיתרון חלוֹמות], וועט איר אין הדמין תתעבדוּן [עבד] ווערן, אוּן אייַערע בּתּים וועלן שׂוּם ווערן פאַר נולו. 6 אויבּ אָבּער איר וועט חוה דעם חלום אוּן זייַן פשר, וועט איר קבל פוּן מיר מתנא אוּן נבזבה אוּן גרויס יקר; אָבּער חוה מיר דעם חלום אוּן זייַן פשר. 7 האָבּן זיי ענה אַ צווייט מאָל, אוּן אמר: זאָל המלך אמר דעם חלום צו זייַנע עבדים, אוּן מיר וועלן חוה דעם פשר. 8 האָט זיך ענה המלך אוּן האָט אמר: יציב ידע איך אַז איר ווילט זבן צייַט, ווייַל איר חזה אַז די מלה איז בּייַ מיר אזדא, 9 אַז אויבּ איר מאַכט מיך נישט ידע דעם חלום, איז בּלויז איין דת פאַר אייַך; וואָרעם איר האָט זמן צו אמר פאַר מיר כדב אוּן שחת, בּיז די עדן וועט זיך שנא. דעריבּער אמר מיר דעם חלום, אוּן איך וועל ידע אַז איר קענט מיר חוה זייַן פשר. 10 האָבּן די כַּשדים ענה פאַרן מלך אוּן אמר: נישטא אַן אֱנָש אויף יבשת וואָס קען חוה די מלה פוּן המלך; וואָרעם כל רב אוּן שליט מלך האָט נישט שאל אַזאַ מלה פוּן כל חרטֹם, אָדער אשף, אָדער כַּשְׂדָי. 11 אוּן די מלה וואָס המלך שאל איז יקיר, אוּן קיין אַנדערער וואָס קען דאָס חוה פאַר המלך איז נישטא, להן די אלוקין וואָס זייער מדר איז נישט מיט כל בּשׂר. 12 איבּער דעם איז המלך אין בנס געוואָרן, אוּן ער איז קצף שׂגיאן, אוּן האָט אמר צו אבד כּל חכמים פוּן בּבל. 13 אוּן דער דת איז נפק, אוּן די חכמים האָבּן געזאָלט קטל ווערן, אוּן מע האָט בעא דָניאֵלן אוּן זייַנע חברים זיי צו קטל. 14 דעמאָלט האָט דָניאֵל תוב מיט עטא אוּן טעם אַריוֹך דעם רב טבח פוּן המלך, וואָס איז נפק צו קטל די חכמים פוּן בּבל. 15 ער האָט זיך ענה אוּן האָט אמר צו אַריוֹך דעם שליט פוּן המלך: פארוואס איז דער דת אַזוי חצף פוּן פאַר המלך? דעמאָלט האָט אַריוֹך געמאכט ידע דָניאֵלן די זאַך. 16 איז דָניאֵל עלל אוּן האָט בעא בּייַם מלך, אַז ער זאָל אים נתן זמן, כדי צו חוה המלך דעם פשר. 17 דעמאָלט איז דָניאֵל אזל אין זייַן בּית, אוּן האָט געמאכט ידע די זאַך צו זייַנע חברים, חנַניָהן, מישָאֵלן, אוּן עַזַריָהן. 18 כדי זיי זאָלן בעא רחמין בּייַ אַ-לָהּ שְמַיָּא וועגן דעם דאָזיקן רָז, אַז דָניאֵל אוּן זייַנע חברים זאָלן נישט אבד ווערן מיט די שאר חכמים פוּן בּבל. 19 דעמאָלט איז דער רָז גלה געוואָרן צו דָניאֵלן אין אַ חזוּ פוּן דער לָיְלָה. האָט דעמאָלט דָניאֵל ברך צו אַ-לָהּ אין שְמַיָּא . 20 דָניאֵל האָט זיך ענה אוּן האָט אמר: ברך זאָל זייַן דער שֵם פוּן אַ-לָהּ פוּן עלמא ועד; וואָרעם חכמה אוּן גבורה זייַנען זייַנע, 21 אוּן ער שנא די עדן אוּן די זמן; ער העדה [עדה] מלכים, אוּן קום מלכים; ער יהב חכמה צו די חכמים, אוּן מנדע צו די וואָס ידע בִּינָה. 22 ער גלה די עמיק אוּן די סתר, ער ידע וואָס אין דער חֹשֶךְ אוּן די נהיר שרא בּייַ אים. 23 דיך, אַ-לָהּ פוּן מייַנע אבות, איך ידא אוּן שבח, וואָס דוּ האָסט מיר יהב חכמה אוּן גבורה, אוּן האָסט מיך אַצונד געמאכט ידע וואָס מיר האָבּן בעא פוּן דיר; וואָס די מלה פוּן מלך האָסטוּ אונדז געמאכט ידע. 24 פוּן וועגן דעם איז דָניאֵל עלל צו אַריוֹכן, וועמען המלך האָט מנה אבד די חכמים פוּן בּבל; ער איז אזל אוּן האָט צו אים אַזוי אמר: זאָלסט נישט אבד די חכמים פוּן בּבל; עלל מיך פאַר המלך, אוּן איך וועל חוה המלך דעם פשר. 25 דעמאָלט האָט אַריוֹך עלל דָניאֵלן אויף בהל פאַרן מלך, אוּן האָט צו אים אַזוי אמר: איך האָבּ שכח אַ גבר פוּן די גלות בּני יהודה, וואָס וועט המלך מאכן ידע דעם פשר. 26 האָט המלך ענה און אמר צו דָניאֵלן וואָס זייַן שֵם איז געווען בלטשאַצַר: קענסטוּ מיך מאכן ידע דעם חלום וואָס איך האָבּ חזה, אוּן זייַן פשר? 27 האָט ענה דָניאֵל פאַר המלך, אוּן האָט אמר: דעם רָז וואָס המלך שאל קיין חכמים, אשף, חרטֹם, גזר, המלך נישט יכל צו חוה. 28 אָבּער פאַראַן אַ-לה אין שמיא וואָס גלה רזין, אוּן ער האָט געלאָזט ידע המלך נבוּכַדנֶאצַּר וואָס וועט געשען אין אחרית יומיא. דייַן חלום, אוּן די חזו פוּן דייַן קאָפּ אויף דייַן מִשְכָּב, זייַנען דּנָה הוּא: 29 דיר, מלך, זייַנען סלק רעיון אויף דייַן מִשְכָּב, וואָס וועט געשען נאכדעם, אוּן דער וואָס גלה רזיא [רז] האָט דיך געלאָזט ידע וואָס וועט געשען. 30 אוּן איך, נישט ווייַל אין מיר איז דאָ מער חכמה פוּן כּל חיּיּא, איז מיר דער דאָזיקער רזא גלה געוואָרן, נייַערט כדי מע זאָל דעם פשר מאכן ידע צו המלך, אוּן זאָלסט פאַרשטיין [בין] די רעיוֹנות פוּן דייַן לֵב. 31 דוּ, מלך, האָסט חזה, אוּן הנה עס איז אַ שגיא צֶלֶם. די דאָזיקע צֶלֶם איז געווען רב, אוּן זייַן זיו איז געווען יתיר; עס איז קום פאַר דיר, אוּן זייַן רֵו איז געווען דחל. 32 די דאָזיקע צֶלֶם, זייַן קאָפּ איז געווען פוּן זָהָב טב, זייַן חדי אוּן זייַן דרע פוּן כֶּסֶף, זייַן מעא אוּן זייַן ירכה פוּן נחשת, 33 זייַן שָק פוּן פּרזל, זייַן רגלים , טייל פוּן זיי פוּן פּרזל אוּן טייל פוּן זיי פוּן חסף. 34 האָסטוּ חזה בּיז אַן אֶבֶן האָט זיך התגזר [גזר], אוּן עס נישט דורך ידין, און האָט מחא די צֶלֶם אויף זייַן רגלים פוּן פּרזל אוּן חסף, אוּן האָט זיי דקק. 35 דעמאָלט זייַנען דקק געוואָרן אין חד דאָס פּרזל, די חסף, דאָס נחשת, דאָס כֶּסֶף, אוּן דאָס זָהָב, אוּן זיי זייַנען געוואָרן אַזוי ווי עוּר פוּן אדר קיט, אוּן דער ווינט האָט זיי נשׂא , אוּן קיין אתר איז פוּן זיי נישט שכח געוואָרן. אוּן דער אֶבֶן וואָס האָט מחא די צֶלֶם איז געוואָרן אַ טוּר רב, אוּן האָט מלא די כּל ארע . 36 דאָס איז דער חלום; אוּן מיר וועלן אמר פאַר המלך זייַן פשר. 37 דוּ, מלך, מלך מלכים, וואָס א-לה שמיא האָט דיר יהב מלכות, חסן, אוּן תקֹף, אוּן יקר, 38 אוּן בכל-די עס דור בּני אנש, חיות פוּן בַּר, אָדער עוֹף הַשָמָיִם, האָט ער יהב אין דייַן יָד, אוּן דיך געמאכט שלט איבּער זיי אַלעמען. דוּ בּיסט דער קאָפּ פוּן זָהָב. 39 אוּן נאָך דיר וועט קום אַן אַנדער מלכו, ארע פוּן דיר, אוּן נאָך אַן אַנדערע אַ 3טן מלכו, פוּן נחשת, וואָס וועט שלט איבּער דער כּל ארע. 40 אוּן אַ 4טן מלכו וועט זייַן תקיף אַזוי ווי פּרזל; וואָרעם פּרזל דקק אוּן חשל אַלצדינג, אוּן אַזוי ווי פּרזל וואָס רעע, אַזוי וועט עס אַלע די דאָזיקע דקק אוּן רעע. 41 אוּן וואָס דוּ האָסט חזה די רגלים אוּן די אֶצְבַּעת, טייל פוּן זיי חסף פון פחר אוּן טייל פוּן זיי פּרזל. די טייטש איז: עס וועט זייַן אַ מלכו פלג, אוּן פוּן דער נצבה פוּן פּרזל וועט זייַן אין איר, אַזוי ווי דוּ האָסט חזה פּרזל מערב [ערב] מיט חסף טִין. 42 אוּן די אֶצְבַּעת פוּן די רגלים, טייל פוּן זיי פּרזל אוּן טייל פוּן זיי חסף, די טייטש איז : טייל פוּן דער מלכות וועט זייַן תקיף, אוּן טייל פוּן איר וועט זייַן תבירה [תבר]. 43 אוּן וואָס דוּ האָסט חזה פּרזל ערב מיט חסף טין. די טייטש איז : זיי וועלן זיך ערב דורך דעם זֶרַע אנשא, אָבּער זיי וועלן זיך נישט דבק פאראייניקט, הא אַזוי ווי פּרזל ערב זיך נישט מיט חסף. 44 אוּן אין די טעג פון די דאָזיקע מלכים וועט א-לה שמיּא קום אַ מלכו וואָס וועט לעלמין נישט חבל ווערן , אוּן די מלכות וועט נישט שבק ווערן צו קיין עם אחר; זי וועט דקק אוּן סוף אַלע די דאָזיקע מלוכות, אוּן זי וועט קום לעלמיא. 45 דוּ האָסט חזה ווי פוּן טוּר האָט זיך התגזר [גזר] אַן אֶבֶן און עס נישט דורך ידין, אוּן האָט דקק דאָס פּרזל, דאָס נחשת, די חסף, דאָס כֶּסֶף, אוּן דאָס זָהָב, דאָס האָט דער א-לה רב געלאָזט ידע המלך וואָס נאכדעם וועט געשען; אוּן יציב איז דער חלום, אוּן מהימן [אמן] איז זייַן פשר. 46 דעמאָלט איז המלך נבוּכַדנֶאצַּר נפל אויף זייַן פנים, אוּן ער האָט זיך סגד צו דָניאֵלן; אוּן ער האָט אמר צו בּרענגען מנחה אוּן ניחוח צו נסךְ צו אים. 47 המלך האָט זיך ענה צו דָניאֵלן, אוּן האָט אמר: מן קשט אַז א-להכון איז א-להּ פוּן א-להין, אוּן מרא פוּן מלכים, אוּן דער אַנטפלעקער פוּן רזין, אַז דוּ האָסט יכל צו גלה דעם דאָזיקן רָז. 48 דעמאָלט האָט המלך רבה דָניאֵלן, אוּן האָט אים יהב מתנות, רברבן שגיא, אוּן אים געמאכט פאַר שלט איבּער כּל מדינה פוּן בּבל, אוּן פאַר רב סגן איבּער כּל חכמים פוּן בּבל. 49 אוּן דָניאֵל האָט בעא בּייַם מלך, אוּן ער האָט מנה שַדרַכן, מֵישַכן, אוּן עַבד-נגוֹן, אויף דער עבידה פוּן דער מדינה פוּן בּבל; אוּן דָניאֵל איז געווען אין תרע מלכּא.